گاو ودامپروری

زایمان و اولین ماه بعد از زایمان دوره بحرانی گاوهای شیری می باشد بنابراین مدیریت صحیح گاوهای خشک نقش مهمی در کنترل بیماریهای متابولیکی در زایمان یا دوره نزدیک به زایمان را بر عهده دارد، مسائل عمده بوجود آورنده این اختلالات متابولیکی که با یکدیگر در ارتباط هستند از مسائل مدیریتی تغذیه ناشی می گردند.

اختلالات عمده متابولیکی در گاوها تازه زا عبارتند از:

1- تب شیر
2- ادم یا خیز پستانی
3- کتوزیس
4- سندرم کبد چرب
5- جفت ماندگی
6- جابجایی شیردان
7- اسیدوزیس
8- لنگش (Laminitis)

تب شیر:
تب شیر یا فلج ناشی از زایمان یکی از اختلالات متابولیکی معمول در دوره زایمان می باشد منظور از بیماری تب شیر داشتن تب واقعی نیست. بروز تب شیر در گاو با سن دا م مرتبط می باشد و اکثراً در گاوهای پر تولید با سن بالا دیده می شود. در حدود 75 % از موارد بروز تب شیر 24 ساعت و حدود 5% آن 48 ساعت بعد از زایمان روی می دهد.

علایم عمومی بروز تب شیر:
- از دست دادن اشتها
- عدم فعالیت دستگاه گوارش
- سرد شدن گوشها و خشک شدن پوزه
علایم اختصاصی بروز تب شیر:
- عدم تعادل حین راه رفتن
- زمین گیر شدن گاو که این حالت در سه مرحله انجام می گیرد:
- ایستادن همراه با لرزش
- افتادن روی سینه
- افتادن روی پهلو و بی اعتنا بودن به تحریکات محیطی
تغییرات عمده در خون گاو مبتلا به تب شیر شامل کاهش سطح کلسیم خون است, حد طبیعی کلسیم در خون گاوهای خشک 8- 10 میلی گرم در 100 میلی لیتر خون می باشد، که این مقدار در حین زایمان به کمتر از 8 میلی گرم در 100 میلی لیتر خون می رسد. در گاو مبتلا به تب شیر سطح کلسیم خون به ترتیب در سه مرحله ذکر شده به 5/6, 5/5 و 5/4 میلی گرم در 100 میلی لیتر خون کاهش می یابد که این کاهش سطح کلسیم خون همراه با کاهش فسفر و افزایش سطوح پتاسیم و منیزیم خون می باشد.
سطوح کلسیم خون در گاوهای مبتلا به تب شیربه ترتیب شامل موارد ذیل می باشد:
گاو با شیر دهی طبیعی 4/8 – 2/10 mg/dl
زایمان طبیعی 8/6 – 6/8 mg/dl
بروز تب شیر خفیف 5/7 –9/4 mg/dl
بروز تب شیر متوسط 8/6 –2/4 mg/dl
بروز تب شیر شدید 7/5 –5/3 mg/dl

14ص

کیست های تخمدانی کاهش قابل ملاحضه ای روی تولیدمثل در اغلب فارم های پرورش گاو شیری در امریکا دارند.

تخمین زده شده که کیست های تخمدان در دامنه ای از 5%-25% در اغلب گله ها شیوع پیدا کرده اند.

مجموع تحقیقات اخیر دانشگاه ویسکانزین بر روی گاو های شیری نشان داده است که شیوع کیست های تخمدانی در دامنه ای از پائین ترین 16.2%تا بالاترین 47.4% وجود دارد.

گاوهای بالغ شیوع بالاتری (39%)از کیست ها نسبت به تلیسه هائی که اولین گوساله خود را زائیده اند (11%) دارند.در سن تلقیح تلیسه ها شیوع کمتری از کیست های تخمدانی (3%-6%) دارند.

جالب توجه است که بیماری کیست تخمدان در گاوهای گوشتی شیوع کمتری دارد.

کیست های تخمدانی به علت کاهش راندمان تولیدمثل باعث خسارات شدید اقتصادی در اغلب گله های گاو شیری می شوند.

شرح:

کیست های تخمدانی (شکل 1)با ساختمان فولیکولار ، قطری کمتر از 2.5سانتیمتر (در حدود 1اینچ) دارند.کیست های تخمدانی برای ده روز و یا بیشتر در غیاب جسم زرد عمل کننده (CL) بر روی تخمدان ظاهر میشوند.

تنها روش عملی شناسائی بیماری کیست تخمدان معاینه به روش توشه رکتال در ناحیه تولیدمثلی گاو می باشد.

این موضوع بر اهمیت تست های مرتب و برنامه ریزی شده برای سلامت گله بعد از زایمان گاوها توسط یک دامپزشک ماهر با تکنیک لمس از طریق توشه رکتال تاکید می کند.

کیست های تخمدانی می تواند به کیست های فولیکولار یا کیست های فولیکولار لوتئینه شده دسته بندی شود.

جدول 1 خصوصیات کیست های فولیکولار یا کیست های فولیکولار لوتئینه شده را فهرست می کند.

جسم زرد کیستی (CLبا یک حفرهء پوشیده از مایع ) نباید با کیست های تخمدانی اشتباه شود ، زیرا آن ها بیماری زا نیستند وبه طور نرمال هم در طول سیکل فحلی و هم در آبستنی عمل می کنند

10 ص

کندو ( Hive ) :

هر شانه ( Comb )در یک کندو ، عبارت از یک ورقة عمودی مومی است که به قسمت بالا و کناره‌های یک حفره بطورمحکم چسبیده است . حجره‌های کارگر ( Worker cells ) که در آنها کارگران پرورش می‌یابند و عسل یا گرده در آنها ذخیره می‌شود ، عرض این حجره‌ها تقریباً 5 میلیمتر است و عرض حجره‌های نر ( Drone cells ) 6 میلیمتر می‌باشد و به کار پرورش زنبورهای نر و ذخیره کردن عسل می‌آید ، حجره‌های ملکه ( Queen cells ) بزرگ و عمودی است و شبیه بادام زمینی می‌باشد و بطرف پایین باز می‌شود و در طول حاشیه قسمتهای تحتانی ساخته شده و محلی است که برای پرورش ملکه می‌باشد . موم ( Wax ) به صورت ورقه‌های کوچکی توسط غده‌های موجود در جیبهای ( Pockets ) زیر شکم زنبورهای کارگر ترشح می‌گردد . شانه یکبار که تشکیل شد برای سالها مورد استفاده قرار می‌گیرد . حجره‌ها به منظور استفادة همیشگی نظیف و آراسته نگاهداشته‌اند.

18 ص

زنبوران عسل تقریباً تنها جانورانی هستند که تهویة مطبوع را انجام می‌دهند . در تابستان زنبورها برای تهویة کندو با بالهایشان شدید باد می‌زنند تا حرارت داخلی را به منظور پرورش نسل در حدود 33 درجه نگاهدارند و آب اضافی عسل را در حجره‌های باز تبخیر سازنند . در هوای گرم و خشک ، زنبورها برای مرطوب ساختن محیط و یا در صورت لزوم رقیق کردن عسل آب به داخل کندو حمل می‌کنند . در زمستان که ذخیره‌های عسل به مصرف غذا می‌رسد ، زنبور تشکیل دسته‌های با هم فشرده و متراکمی داده و در اثر حرکات بدن و بالها تولید گرما می‌کنند . این دسته‌ها در حرارت 14 درجه یا پایین تر تشکیل می‌شوند و می‌توانند حرارت کندو را حتی هنگامیکه هوای خارج در صفر درجه یا پایین تر باشد تا 24 یا 30 درجه بالا ببرند . اجتماع ( کولونیهای ) زنبوران در نتیجه کمیابی شهد یا گرده و تخلیة ذخیره‌های عسل در زمستان تقلیل می‌یابد . زنبورهای بالغ توسط وزغها ( Toads ) ، راسوها (Skunks ) و خرسها خورده می‌شوند ، علاقة خرس به عسل همیشه ضرب‌المثل است . دو بیماری خطرناک و منهدم کنندة نسل ، در زنبوران عسل وجود دارد که در صورت عدم مقابله و مبارزه با آنها تلفات سنگین به اجتماعات آنها وارد می‌شود .

حشرات دیگر :

شکل وعمل اندامها در حشرات بجز تعدادی از حشرات اولیه در بقیة حشرات مشابه است . حیوان بالغ دارای یک جفت شاخک و چشمهای ساده و مرکب می‌باشد .

قسمتهای مختلف سرباهم جوش خورده است . سینة حشرات دارای سه قطعه می‌باشد ، و همگی دارای شش پا هستند و بنام شش پایان ( Hexapoda ) نیزنامیده می‌شوند . شکم این جانوران مشخص و بند بندی است .اعضای راسته‌ها ( Orders ) ، خانواده‌ها ( Families ) و گونه‌های ( Species ) گوناگون حشرات از نظر جزئیات ساختمانی و عادات ، اختلافات زیادی با یکدیگر دارند . بسیاری از مشخصاتو کیفیفت ساختمانی آنها مربوط به تغییرات سازگار شدن (Adaptive modifications )‌حیوان نسبت به شرایط خاص زندگی است که ذیلا شرح داده می شود .

18 ص

کمبود مس :

عناصـر معــدنی

عناصر معدنی 5-2 درصد وزن بدن جانوران را تشکیل می دهند که 75 درصد از این میزان در استخوانها متمرکز میباشد. اکثر عناصر معدنی طبیعت در بدن یافت شده اند و وجود آنها در غذا ضروری می باشد. تعداد 16 عنصر از مواد معدنی در متابولسیم بدن نقش دارند که مواد معدنی ضروری می باشند. این 16 عنصر بر اساس تراکم در بدن به دو دسته تقسیم میشوند:

1ـ ماکرومینرال Macromineral

2ـ میکرومینرال Micromineral

دسته ماکرومینرالها نسبت به میکرومینرالها در بدن تراکم بیشتری دارند و بایستی مقدارشان در غذای دام بیشتر باشد. مقدار این مواد معدنی را به درصد بیان می کنیم مانند: سدیم، کلر، کلسیم، فسفر، پتاسیم، منیزیم و گوگرد.

دسته میکرومینرالها یا عناصر کم مقدار: چون مقدارشان کم است بر اساس درصد بیان نمیشوند. از P.P.M یا mg/kg استفاده میشود از این گروه میتوان ید، آهن، مس، سلنیوم، مولیبدن، فلوئور، کبالت، منگنز و روی را نام برد.

نقـش یا وظائـف عنـاصر معــدنی:

1ـ بعضی از این عناصر در ساختمان اسکلت و دندانها بکار رفته و باعث استحکام این بافتها می شوند مانند کلسیم و فسفر.

2ـ بعضی در ساختمان مواد آلی بکار می روند مانند فسفولیپیدها و اسیدهای نوکلئیک که فسفر دارند و هموگلوبین که دارای آهن است و اسید آمینه هایی مانند سیستئین و میتیونین که حاوی گوگرد می باشند.

3ـ بعضی از عناصر معدنی بصورت کوآنزیم عمل می کنند، یعنی باعث فعال شدن آنزیمهائی میشوند. مثل منیزیم، منگنز و روی.

4ـ بعضی بصورت محلول در خون و سایر مایعات بدن وجود دارند که هر کدام یک نقش فیزیولوژیکی مهمی را بعهده دارند. مانند سدیم و پتاسیم که در تنظیم فشار اسمزی و تحریک پذیری سلولهای ماهیچه ای و عصبی دخالت دارند.

شـرایط کلـی ایجـاد کمبـود عنـاصر معــدنی:

1ـ کمبود در غذا:

9 ص

مقدمه

در حال حاضر در بیشتر کشتارگاههای صنعتی بخشی از منابع سود آوری این تاسیسات قسمت صنایع جنبی کشتارگاه و استفاده از مواد حاصل از کشتار دام می باشد. از نظر اقتصادی بر این عقیده هستند که سودی که از این بخش حاصل می گردد به مراتب بیشتر از بخش کشتار دام و تولید گوشت می باشد. که می تواند در بالانس هزینه ها وسود سالانه نقش موثر داشته باشد زیرا در بسیاری از موارد هزینه های کشتار دام و آماده سازی گوشت به مراتب بیشتر از هزینه دریافت شده به ازای واحد آن می باشد.

از یک دام کشتاری –پوست –روده-آلایش خوراک-خون-ضایعات غیر قابل مصرف –چربی خوراکی و بسیاری از مواد شیمیایی استحصال می گردد، صنایع جنبی و تولیدات حاصل از آن در کشتارگاهها علاوه بر ارزش اقتصادی آن از نظر بهداشتی اهمیت فراوان دارد زیرا:

1-مواد حاصله در همان مجتمع قرار گرفته و مصرف می شود و در اثر انتقال خطرات بهداشتی برای محیط زیست و اشاعه امراض دامی وبیماری مشترک را ندارد.

2-از نظر اقتصادی نیاز به هزینه های اضافی جهت جمع آوری و انتقال و یا افزایش آنها ندارند.

3-اشتغال سازنده و مفیدی را ایجاد می نماید.

بنابراین آنچه به طور خلاصه می توان بیان کرد این است که صنایع جنبی کشتارگاهها سبب می شود تا دام به عنوان مواد اولیه وارد و متعاقب عملیات و مراحل تولید فرآورده هایی از مجتمع های کشتارگاهی خارج کرد . این فرآورده ها شامل:

1-گوشت و انواع مختلف آن

2-روده شرت شده و آماده مصرف جهت پوشش سوسیس و کالباس و تولید نخ قابل جذب

3-پوست به صورت سالامبور و یا کراست و در برخی از مجتمع ها بصورت چرم.

4-روغن غیر خوراکی و صنعتی

5-روغن خوراکی

6-بعضی از مواد اولیه جهت ساخت دارو مثل غده لوزالمعده-صفرا –خون(تولید انسولین)

7-آلایش خوراک دام مثل جگر-قلوه-زبان و مغز

8-جمع آوری شاخ جهت مصارف صنعتی-داروئی و بخصوص لایه خارجی شاخ گاو میش

9-پودر گوشت-استخوان وخون

10-پلاسما برای صنایع دارو سازی همچنین تولید نوعی چسب

12 ص