تاریخچه

زیتون را اگر نتوان قدیمی‌ترین گیاهی دانست که در جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته، بدون تردید باید آن را یکی از قدیمی‌ترین گیاهان منطقه‌ی مدیترانه و به ویژه خاورمیانه دانست، به دلیل اینکه رویشگاه و گسترشگاه طبیعی این درخت خاورمیانه و حوزه‌ی مدیترانه بوده است.

قدمت زیتون موجب گشته تا این درخت با تاریخ نوع بشر درهم آمیزد. پژوهندگان اظهار کرده‌اند که آشنایی با زیتون و بهره‌برداری از آن در خاورمیانه و منطقه‌ی مدیترانه با پیدایش اولین انسان‌های متمدن به ویژه در شرق مدیترانه (بین‌النهرین، سوریه، لبنان، یونان، قبرس، اردن و ...) همزمان بوده است و به بیش از 6000 سال می‌رسد. رومیان از این درخت حمایت کرده و آن را مایه صلح و صفا معرفی می‌کردند و این باور هنوز بطور سمبولیک در فرهنگ غرب وجود دارد، بطوری که نشان سازمان ملل را شاخه‌ی زیتون تشکیل می‌دهد. پزشکان عهد باستان، به خواص غذایی و درمانی زیتون آشنا بودند و روغن آن را برای انعطاف‌پذیری ماهیچه‌های ورزشکاران و لطافت پوست، درخشندگی مو و حفظ زیبایی انسان‌ها تجویز می‌نمودند.

دانشمندان، درخت زیتون را متعلق به دوران سوم زمین‌شناسی می‌دانند. آخرین اکتشافات باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کاشت و پرورش زیتون از 3500 سال پیش از میلاد مسیح مرسوم بوده و مردم آن دوران به نحوی با فواید آن آشنایی داشتند. مبداء و مرکز پیدایش درخت زیتون را، عده‌ای زاگرس ایران و برخی سوریه، فلسطین و آسیای صغیر می‌دانند که بعدها به یونان، ایتالیا، اسپانیا و در قرن شانزدهم به به آمریکا و در قرن بیستم به چین راه یافته است.

در تورات از زیتون به عنوان نخستین درخت یاد شده است. در قرآن مجید، خداوند سبحان در سوره‌های مبارکه تین، نور، انعام، عبس و نحل به نام زیتون قسم یاد کرده است و در حدیثی از حضرت رسول اکرم(ص) آمده است: روغن زیتون غذای من و همه‌ی انبیاست. زیتون درختی سازگار با آب و هوای مدیترانه‌ای می‌باشد و در مناطق مختلف نیمه مرطوب و نیمه خشک ایران مشاهده می‌شود. در شمال کشور، در محل جنگل‌های ذربین و در دره سفیدرود، حد فاصل طارم و منجیل در محدوده رودبار نیز درختان زیتون فراوانی دیده می‌شود. متاسفانه تنها منطقه‌ای که زیتون کاشته می‌شود، استان گیلان و زنجان می‌باشد.

اهمیت اقتصادی و کشاورزی زیتون

درخت زیتون به دلیل مقاومت به کم‌آبی و سازگاری با خاک‌های کم‌بازده و فقیر و تولید محصول با ارزش کم‌هزینه، از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت بوده که به محصول ثروتمند خاک‌های فقیر مشهور است. درخت زیتون بیش از 2000 سال عمر نموده و طول دوره باردهی اقتصادی آن، بسیار طولانی می‌باشد. روغن و کنسرو، مهمترین فرآورده‌های آن محسوب می‌شوند. بر اساس آخرین آمار منتشر شده از سوی شورای بین‌المللی روغن زیتون (I.O.O.C)، میزان تولید روغن زیتون جهان در سال 1999 در حدود 203300 تن بوده است.

کشورهای ایتالیا، اسپانیا وتونس به ترتیب با تولید 200.550.620 هزار تن روغن زیتون در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. متوسط میزان تولید روغن زیتون در ایران، حدود 3000-2500 تن می‌باشد.

همچنین در سال 1999، در کشورهای زیتون‌خیز جهان (بیش از 30 کشور)، مقدار 1490000 تن کنسرو زیتون تولید شده است. در بین کشورهای جهان، اسپانیا، آمریکا و ترکیه به ترتیب با 380و 5/103 و 100 هزار تن کنسرو، رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند. متوسط تولید سالیانه کنسرو زیتون در ایران در حدود 6000-4000 تن است. زیتون از جمله درختانی است که فوائد چندگانه داشته و تقریباً از تمام قسمت‌های آن استفاده می‌شود. مصرف میوه‌ی آن از دیرباز در بین مردم جهان متداول بوده است. میوه‌ی زیتون یکی از مغذی‌ترین میوه‌است.

مشخصات گیاه‌شناسی زیتون

زیتون از شاخه‌ی گیاهان گلدار (Phanerogames)، از گیاهان جدا گلبرگ (Dyalipetales) از تیره‌ی زیتونیان (Oleaceae) است. خانواده‌ی اولئاسه 30 تا 35 جنس و حدود 600 گونه دارد که اکثراً در مناطق گرمسیری دنیا پراکنده‌اند و به صورت درختان زینتی و صنعتی هستند. فقط گونه زیتون (Oleae europea) دارای میوه‌ی خوراکی است. بلندی این درخت را تا 15 متر و قطر تنه‌ی آن تا 1 متر است. ریشه‌ی زیتون تا آنجا که بررس شده، نسبتاً سطحی است و حداکثر بیش از 150 سانتی‌متر در زمین فرو نمی‌رود، بلکه به صورت افقی و شبکه مانند گسترش می‌یابد. به همین دلیل برای کاشت روی تپه‌های شیب‌دار بهترین درخت به شمار می‌رود و کمک موثری به تثبیت خاک می‌کند.

درخت زیتون عمدتاً درختچه‌ای شکل است، یعنی از بن درخت جست‌ها و پاجوش‌های فراوانی در آن دیده می‌شود و همچنین دو جور شاخه در زیتون دیده می‌شود که یکی شاخه‌های مسن که به اطراف گسترده می‌شوند و نامنظم و پیچ و تاب خورده و خم‌اند و دیگری شاخه‌های جوان یکساله که دارای پوسته نقره‌ای، قطر باریک و گاهی پوشیده از نوعی مواد گردی یا مومی است. برگ‌های درخت زیتون به صورت دیرپا، تک‌تک و متقابل، سرنیزه‌ای با دمبرگ نسبتاً دراز و همیشه سبز و نیمه پایا دیده می‌شود. گل‌های زیتون روی شاخه‌های دو ساله ظاهر می‌شوند و از نوع خوشه‌ای هستند. رنگ گل‌ها سفید صدفی و دارای چهار گلبرگ، چهار کاسبرگ، 2 پرچم و مادگی 2 خانه‌ای هستند. از نظر باروری، زیتون گیاهی خوگشن و دگرگشن است. تلقیح توسط باد و حشرات انجام می‌گیرد. عدم سازگاری گرده‌ها با مادگی از مهمترین عوامل شناخته شده در باروری زیتون است.

میوه ی زیتون، گوشتی و هسته‌دار است که در واریته‌های مختلف به اشکال گرد، بیضی، گلوله‌ای، دراز، نوک‌دار و دارای انحناء در یک طرف دیده می‌شود. وزن میوه از یک تا 12 گرم متفاوت است و دارای پوست نازک، صاف و براق است، گوشت آن نرم و بسیار تلخ که ابتدا سبز رنگ و در نهایت به بنفش تغییر می‌کند. هسته‌ی زیتون چوبی و مغز آن گوشتی می‌باشد.

تاریخچه کشت و استفاده از قارچهای خوراکی در ایران و جهان

تاریخ مصرف قارچهای خوراکی به عنوان غذا و دارو به زمانی بسیار دور برقی گردد بطوری که استان های نخستین از خواصی ویژه قارچها اطلاع داشتند و گاهی به عنوان یک ماده توهم زا در فالگیری ها از آن استفاده می نمودند . مردم کشور های شرقی اولین کسانی بودند که به استفاده از قارچ دست زده بودند بطوری که نوعی قارچ به نام « اوریکولاریا» برای اولین حدود 600 سال قبل از میلاد و نوعی دیگر بنام « فلامولینا و لوتیپس » در چین کشت می شده اند و همچنین نوعی دیگر از قارچهای آسیای شرقی بنام های « vokvariella و lentinu edodes » در حدود 2000 سال قبل در چین و ژاپن مورد استفاده قرار می گرفتند و تکنولوژی کشت این قارچها جزء هنرهای خیلی قدیمی این سرزمین ها بوده است .

همچنین ذکر شده که دو قرن قبل از میلاد یک پزشک یونانی به نام نیکاندر «Nicander » قارچ را در بستری از کود حیوانی و خاکستر که شاخه و برگ درخت انجیر روی آن را پوشانده بود پرورش داد .

در اوایل قرن 16 یکی از پزشکان گیاه داروئی در کشور اتریش برای اولین بار مبادرت به شناسائی قارچهای اطراف شهر وین نمود در همان قرن پرورش و استفاده از قارچ در کشور ایتالیا آغاز و با اختراع میکروسکوپ در قرن 17 فعالیت شناسائی قارچها بیشتر و بیشتر شد و پرورش قارچ در گلخانه و سالنهای پرورش قارچ در انگلستان آغاز و به برخی دیگر از کشورهای اروپایی توسعه یافت و در سال 1809 شخصی بنام « لینک » ساختمان بازیدیوسپور را در بازدیدیومیستها مشاهده نمود و اصطلاح بازیدیوم و سیستیدیوم را شخصی به نام لویل در سال 1837 اشائه داد و در سال 1884 دو نفر فرانسوی بنامهای آقایان کنستانتین و ماترشو که عضو انیستیتو پاستور بودند برای اولین بار از روش پاستوریزاسیون ،اسپور قارچ را وادار به جوانه زدن کرده وبذر قارچ را در شرایط استریل ابداع نمودند ودر اوائل قرن 19 کشت سنتی قارچ در غارهای طبیعی در کشور فرانسه آغاز شد ودر اوائل نیمه دوم قرن نوزده از اروپا به آمریکا انتقال ودر سال 1890 مزرعه داران در پنسیلوانیای آمریکا مبادرت به پرورش قارچ نمودند ودر سال 1921 در کشور هندوستان برای اولین بار فردی بنام بوس موفق به کشت دو نوع قارچ از جنس آگاریکوس (دکمه‌ای) بر روی کود حیوانی شد. سیندن Sinden در سال 1932 تهیه بذر قارچ بر روی غلات را ابداع و لامبرت Lambert از آمریکا اساس تکنولوژی مدرن پرورش قارچ را بنیان نهاد و از سال 1970 در کشور مجارستان پرورش نوعی قارچ بنام پلوروت بر روی کنده درختان انجام می‏گرفته است. در ایران برای اولین بار در سال 1335 کشت قارچ دکمه‏ای توسط فردی بنام احیایی در قسمت شمال تهران شروع شد و پس از مدتی در سالهای 1348 الی 1357 واحدهای کشت و تولید قارچ در تهران - کرج و شهر ری افتتاح و فعالیت خود را آغاز نمودند و در اواخر سالهای 1356 تولید بذر قارچ دکمه‏ای توسط آقای پیرایش شروع شد و کشت قارچ صدفی نیز برای اولین بار در سال 1365 توسط آقای مصطفوی کارشناس سازمان کشاورزی در منطقه اوین تهران شروع شد و در سال 1376 ناصر وکیلی بعد از شش سال تلاش علمی وعملی اولین محصول بذر قارچ تولیدی خودکه شامل بذر قارچهای صدفی و دکمه‏ای بود را به همراه دستورالعمل پرورش ‏آن در منزل، در اختیار دانشجویان و پرسنل کادر دانشگاه ارومیه که در کلاسهای آموزشی‏ پرورش قارچ شرکت کرده بودند قرار داده وفعالیت تولیدی خود را در سطح استان آذربایجان غربی آغاز نمود. در حال حاضر در سطح استان آذربایجان غربی دو شرکت عمده تولید قارچ صدفی ودکمه‏ای بنام قارچ شیوا که در محور ارومیه به سلماس و شرکت « کوهستان » در 85 کشور تولید قارچ از مرز 4000000 تن در سال فراتر رفته است و ایران یکی از این 85 کشور تولید کننده قارچ خوراکی در ... است که با تولید 7500 تن در سال در جایگاه 24 قرار دارد که با افزایش اطلاعات علمی و استفاده از بذور مرغوب و استفاده از افراد متخصص و اهل فن می توان راندمان تولید را با همین امکانات موجود بالا برد . طبق آمار ارائه شده از طرف سازمان خوار و بار جهانی FAO حاکی از آن است که با توسعه اقتصادی رژیم غذایی تغییر کرده و مصرف روز افزون قارچ افزایش یافته بطوری که مصرف سرانه میزان تولید و خوراکی آن در چند کشور به شرح ذیل می باشد .

میزان تولید کشور ها بر حسب تن می باشد .

آشنایی با تقسیم بندی قارچ

قارچها به سه گروه تقسیم می شوند :

1- قارچهای خوراکی 2- قارچهای دارویی 3- قارچهای سمی

تاثیر تنش خشکی برمراحل مختلف جوانه زنی ارقام رایج کلزا

با توجه به نیاز غذایی کشور به روغن های خوراکی و اهمیت گیاه روغنی کلزا (Brassica napus L.) در تامین کمی و کیفی این نیاز، بررسی عوامل موثر بر جوانه زنی بذر این گیاه که نقش مهمی در استقرار، رشد و عملکرد نهایی دارد، لازم به نظر می رسد . محدودیت های خاک، تحت عنوان تنش های محیطی به گیاه صدمه می زنند و تنش خشکی یکی از تنش های محیطی رایج در کشور است که بر مراحل مختلف رشد و متابولیزم گیاه اثر می گذارد . اثر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر؛ به رقم گیاهی، پتانسیل اسمزی آب، مدت زمان تنش و مرحله زمانی اثر تنش بستگی دارد
نظر به ضرورت مطالعه شرایط تنش خشکی در اکثر مناطق زراعی کشور و علم بر اینکه مراحل مختلف جوانه زنی، حساسیت های متفاوتی به خشکی دارند، این مطالعه با هدف یافتن زمان دقیق تر تاثیر تنش خشکی در مراحل مختلف جوانه زنی بذر ارقام رایج کلزا که در مناطق مختلف استان فارس ( سردسیری، گرمسیری و معتدله ) کشت می شوند، انجام گردیده است .

مقدمه

خیار (Cucumis sativus) گیاهی از تیره کدوئیان است که اقسام گوناگون دارد. میوه‌اش درشت و سبز یا سفیدرنگ است. بوته آن مانند بوته خربزه است.

واژه خیار ریشه و بنیاد فارسی داشته و از فارسی به زبان عربی داخل شده.

تاریخچه

مبدأ خیار را نواحى جنوبى آسیا ( هندوستان ) ذکر کرده‌اند. در هندوستان حداقل سه هزار سال کاشت می گردیده و رومیها و یونانیان قدیم نیز از آن استفاده می نموده اند.

در این مناطق همچنان فرم‌هاى اولیه خیار که به‌صورت وحشى مى‌رویند و داراى میوه‌هاى کوچک و تلخ مى‌باشند یافت مى‌شود.

کاشت خیار در دنیا سابقه چند هزار ساله دارد. حدود بیست قرن قبل از میلاد مسیح مصریان قدیم از آن استفاده می کرده اند .

کشورهای تولید کننده

مهمترین کشورهای تولید کننده خیار چین و آمریکا هستند.

ایالت فلوریدا مهمترین تولید کننده خیار در آمریکا است و حدود یک سو م خیار کل آمریکا را تولید می کند .

در ایران استانهای کهکیلویه و بویر احمد، لرستان ، خوزستان و ایلام

پنبه

خصوصیات گیاهی:

پنبه گونه های وحشی زیاید دارد که همگی به جنس Gossypium تعلق دارد . بنظر می رسد که منشأ تمام گونه ها از آفریقای استوائی باشد .
قابلیت شستشو ،‌دوام ، استحکام (‌هنگام خشک و تر بودن ) ،‌قابلیت هدایت بخار آب ، دوام شیمیایی ، نرمی ، قابلیت انعطاف و سهولت آب رفتن یا تجمع اولیه از خصوصیات الیاف پنبه می باشد .
بیشتر ارقام زراعی از گونه G.hirsutum می باشد . پنبه گیاهی است ذاتاً چند ساله که بصورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار می گیرد . پنبه دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می کند .میوه بصورت کپسول یا غوزه است .

سازگاری:

پنبه گیاهی است گرما دوست که به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل 200 روزه محتاج است . پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد . کمبود نور موجب افزایش رشد سبزینه ای و نقصان تولید غوزه می شود .

ارقام:

بیشتر ارقامی که امروزه در جهان کاشته می شود به گونه G.hirsutum تعلق دارد .

تناوب زراعی:

پنبه به عنوان اولین محصول وجینی پس از گیاهان علوفه ای چند ساله ،‌کود سبز و یا کود حیوانی فراوان ( 30 الی 50 تن در هکتار ) قرار می گیرد .
پنبه از محصولاتی است که می توان آن را طی چند سال مداوم در یک زمین کاشت بدون آنکه عملکرد آن نقصان یابد .

مثالهایی از تناوب پنبه عبارتند از :‌
یونجه ـ پنبه ـ ذرت ـ گندم ـ آیش
کود سبز ( خلر ، منداب ، شنبلیله ، لوبیا روغنی و یا شبدر ) ، پنبه ـ حبوبات ـ گندم
کود سبز ( خلر ، چاودار، ماشک ) ، پنبه
پنبه ـ آیش ـ گندم
پنبه ـ آیش

کودشیمیایی:

تولید هر تن وش ( دانه همراه با الیاف ) موجب خروج 32 تا 46 کیلو ازت ،‌12 تا 15 اکسید فسفر ، 32 تا 43 کیلو اکسید پتاسیم ، 30 الی 40 کیلو اکسید کلسیم (cao) و 8 تا 10 کیلو منیزیوم (Mgo) از زمین می گردد . بطور معمول 90 الی 150 کیلو ازت ، 90 تا 120 کیلو فسفر و در صورت کمبود پتاسیم 50 تا 60 کیلو اکسید پتاسیم در هکتار بکار می برند .

تاریخ کاشت:

حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن بذر پنبه حدود 15 درجه سانتی گراد می باشد . بهترین درجه حرارت برای جوانه زدن و رشد گیاهچه پنبه حدود 34 درجه سانتی گراد است . میانگین درجه حرارت شبانه روزی هوا به حداقل 15 درجه سانتی گراد رسیده .

روش کاشت:

بذر سالم پنبه می تواند تا 11 سال قوه نامیه خود را حفظ نماید مشروط بر آنکه در شرایط مساعدی نگهداری شود .چنانچه درصد جوانه زدن بذری از 80 درصد کمتر باشد بایستی از کشت آن خودداری شود .
مساله دیگر در کشت پنبه وجود کرک روی پنبه دانه است . کرک نه تنها بر کار دستگاه ردیف کار ایجاد اختلال می نماید بلکه در جذب آب دخالت نموده و جوانه زدن را به تأخیر می اندازد .
برای کرک زدائی می توان از وسایل مکانیکی سانیده استفاده نمود .اما مواد شیمیایی ماند اسید سولفوریک ( فرو بردن بذر در محلول 1 نرمال اسید برای 10 تا 15 دقیقه و سپس شستن کامل و خشک کردن بذر ) و یا قرار دادن پنبه دانه تحت تأثیر بخار اسید کلریدریک نتیجه بهتر و کامل تری می دهد و کرکها بهتر حذف می کند .